Od 2014 roku sami decydujemy o tym, czy część odprowadzanych przez nas składek emerytalnych trafia do OFE czy też w całości są one transferowane do ZUS. Oznacza to, że w pewien sposób każdy z nas indywidualnie podejmuje decyzję o sposobie inwestowania obowiązkowych składek, które mają na celu zarabiać na naszą emeryturę. Pamiętajmy jednak, że wybór ten jest mocno ograniczony, a dodatkowo coraz częściej pojawiają się opracowania ekspertów, które potwierdzają, że niezależnie od tego, czy odkładamy składki tylko w ZUS, czy też zarówno w ZUS jak i w OFE, wysokość tej emerytury będzie zdecydowanie niewystarczająca, jeżeli sami nie zaczniemy na nią odkładać.
Co możemy zatem zrobić, aby nasza emerytura była wystarczająca?
Na rynku finansowym mamy wiele produktów, które pozwolą nam na to, aby zgromadzone przez nas oszczędności zarabiały. Otwarty Fundusz Emerytalny ograniczony jest przez określoną w ustawie politykę inwestycyjną, co sprowadza się do tego, że fundusz nie może swobodnie lokować zainwestowanych w nim środków finansowych. Przykładowo, inwestycja w papiery zagraniczne jest ograniczona do maksymalnego poziomu zaledwie 5% aktywów funduszu, zaś najbardziej popularna w krajach OECD inwestycja w nieruchomości na cele emerytalne nie jest w ogóle możliwa w ramach OFE. Wynikiem takiego ograniczenia polityki inwestycyjnej OFE jest obniżenie dywersyfikacji klas aktywów jak i geograficznej, co wpływa na zmniejszenie potencjału generowanego zysku dla przyszłych emerytów.
W OFE funkcjonuje również pojęcie „minimalnej stopy zwrotu”, która określa poziom stopy zwrotu, poniżej którego uzyskany wynik będzie oznaczał dla danego OFE konieczność pokrycia powstałego niedoboru. Obliczana jest ona na bazie wyników wszystkich OFE. Prowadzi to do sytuacji, w której wszystkie OFE inwestują bardzo zachowawczo, tak, aby nie narazić się na ogromny koszt w przypadku zanotowania znacząco gorszego wyniku od konkurencji. Możliwa jest tutaj bardzo niepożądana sytuacja, kiedy wszystkie OFE mają złe wyniki inwestycyjne – np. poniżej stopy zwrotu w lokaty czy obligacje – lub wręcz ponoszą straty, ale wynik żadnego z nich nie jest niższy niż minimalna stopa zwrotu więc OFE nie muszą rekompensować słabego wyniku klientom i z punktu widzenia obecnych regulacji prawnych wszystko jest w porządku. Oczywisty jest jednak fakt, że bardzo cierpi tu interes członków OFE – mówi Bartłomiej Marzec, Dyrektor Departamentu Produktów Inwestycyjnych w Open Finance SA
Minimalna stopa zwrotu obliczana jest w tym przypadku w bardzo krótkim horyzoncie czasowym jak na inwestycję emerytalną, bowiem wynoszącym 36 miesięcy, a jej aktualizacja następuje już co sześć miesięcy. To wymusza koncentrowanie się przez Otwarty Fundusz Emerytalny na wyniku w krótkim terminie – OFE preferuje inwestycje płynne, które z założenia charakteryzują się niską stopą zwrotu. Tymczasem powinny to być inwestycje o długim horyzoncie inwestowania (ok. 25-30 lat), zatem ocena ich działalności w okresach półrocznych, będzie powodowała skrócenie rzeczywistego horyzontu inwestycyjnego i znaczące obniżenie potencjału stopy zwrotu.
W celu uniknięcia sytuacji, w której OFE musi pokryć niedobory, fundusze emerytalne starają się osiągnąć dobre wyniki w krótkich okresach, a nie inwestować zgodnie z polityką długoterminową. W efekcie OFE nie działa w długoterminowym interesie członków. Poza tym brak premii za osiąganie dobrych wyników inwestycyjnych w długim okresie powoduje, że wysiłki zarządzających koncentrują się tylko na ograniczaniu ryzyka – dodaje Bartłomiej Marzec.
Jedno ze wspomnianych ograniczeń polityki inwestycyjnej OFE polega na określeniu maksymalnego zaangażowania w aktywa zagraniczne. Jest to kolejny czynnik wpływający bardzo niekorzystnie na sytuację uczestników Otwartych Funduszy Emerytalnych. Dlaczego? Ponieważ wynik OFE uzależniony był od słabej kondycji polskiej Giełdy Papierów Wartościowych, w sytuacji kiedy giełdy zagraniczne przeżywały okres kilkuletniej hossy, a zarządzający nie mieli praktycznie możliwości wykorzystania tego faktu.
Co możemy więc zrobić, aby zadbać o emeryturę?
Przede wszystkim powinniśmy pomyśleć o tym, aby zacząć indywidualnie na nią oszczędzać w najkorzystniejszy dla nas sposób. Rozmowa z doradcą finansowym pomoże nam określić, jakie mamy realne możliwości oraz wybrać rozwiązanie, które długoterminowo przyniesie nam większe korzyści. Ważne, aby w jego ramach móc korzystać z możliwości, jakie daje nam globalny rynek, bez ograniczeń w polityce inwestycyjnej oraz ze swobodą dywersyfikacji portfela inwestycji. Należy jednak pamiętać, że w tego rodzaju rozwiązaniach, w krótkim okresie inwestycji, możemy mieć do czynienia ze spadkami, które są wynikiem wyższej zmienności. Jednak w długim okresie – kilkudziesięciu lat, a taki horyzont mamy oszczędzając na emeryturę – ten rodzaj inwestycji daje znacznie wyższe stopy zwrotu, niż osiągane aktualnie przez OFE, co potwierdzają wyniki funduszy dostępne w tych produktach.
