Do konsultacji społecznych trafił projekt dużej nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego (Kpa), będący częścią pakietu ułatwień dla przedsiębiorców „100 zmian dla firm”. Zmiany w Kpa są niezbędne i wiele propozycji ministerstwa należy ocenić pozytywnie. Z drugiej strony, niektóre z zaprezentowanych rozwiązań mogą pogłębić nieprzewidywalność rozstrzygnięć, osłabić praworządność, a także pogorszyć ochronę interesu stron w postępowaniu administracyjnym. Zasadniczą słabością projektu jest jednak brak możliwości skutecznego wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań do ponad półwiecznego aktu prawnego.
Rządowy projekt nowelizacji Kpa celnie identyfikuje fundamentalne słabości funkcjonowania administracji, które skutkują powstawaniem systemowych barier dla przedsiębiorczości oraz trudności w budowaniu zaufania w relacjach państwo – obywatel. W opinii MR głównymi dysfunkcjami są przede wszystkim nadmierny formalizm, przewlekłość procedur oraz nadużywanie władczych form działania przy jednoczesnym pomijaniu działań o charakterze koncyliacyjnym.
Pojawia się zatem pytanie, czy propozycje zmian przygotowane przez autorów projektu odpowiadają na wskazane negatywne zjawiska. Podczas analizy brzmienie nowych zapisów na pierwszy plan wysuwa się wywołujący ogromne kontrowersje art. 7 §2 (W przypadku różnych wyników wykładni przepisów prawa organ administracji publicznej prowadzący postępowanie przyjmuje wykładnię korzystną dla strony). Burzy on bowiem utrwalony na gruncie demokratycznego państwa prawa system zasad postępowania administracyjnego, który w centralnym punkcie stawia niefaworyzowanie interesu publicznego ani interesu indywidualnego. Należy dodać, że niezwykle trudne byłoby także wypełnienie konkretną treścią sformułowania „korzystne dla strony” (co nie jest wszak tożsame ze „zgodne z żądaniem strony”), w szczególności przy większej liczbie uczestników postępowania.
Spore wątpliwości budzą także zapowiadane zmiany w art. 49. Szerokie wprowadzenie możliwości powiadamiania o decyzjach i innych czynnościach organów administracji przez publiczne ogłoszenia (Biuletyn Informacji Publicznej) zamiast standardowych doręczeń listownych może bowiem skutecznie utrudniać aktywny udział w postępowaniu osobom wykluczonym cyfrowo i z pewnością nie przysłuży się budowaniu zaufania obywateli do państwa. Co więcej takie rozwiązanie zwiększa ryzyko wystąpienia kwalifikowanej wady decyzji, jaką jest skierowanie rozstrzygnięcia do osoby zmarłej.
Pozytywnie trzeba natomiast ocenić dążenie do rozszerzenia możliwości polubownego załatwiania spraw. W dotychczasowym stanie prawnym ugoda administracyjna była sformułowana w taki sposób, który w praktyce wykluczał możliwość faktycznego jej wykorzystania. Dlatego dobrym pomysłem jest rozszerzenie możliwości stosowania ugody oraz uzupełnienie Kpa o instytucję mediacji – zarówno między stronami, jak i między organem i stroną. Mankamentem omawianych propozycji są jednak niektóre kwestie szczegółowe pozwalające na zapadnięcie rozstrzygnięcia poza organem przy zbyt słabych możliwościach kontrolowania legalności (art. 96l §1: „Jeżeli w wyniku mediacji poczynione zostaną ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy, sprawa zostaje załatwiona zgodnie z tymi ustaleniami(…)”).
Na miano dobrej zmiany zasługuje także likwidacja wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy, których skuteczność była znikoma, jak i ograniczenie możliwości wydawania decyzji kasatoryjnych, których nadużywanie niezmiernie przedłużało postępowania i w efekcie uniemożliwiało stronie uzyskanie decyzji ostatecznej. Ponadto cieszyć powinno wprowadzenie postulowanej przez wiele środowisk instytucji milczącego załatwiania spraw (rozdział 6a). Jest to bowiem najskuteczniejsza prawna motywacja dla administracji do unikania bezczynności. Pozwala ona także stronom w sprawach niespornych szybko określić sytuację prawną. Warto dodać, że wspomniane przepisy tworzą ogólne ramy dla sposobu postępowania, który został już wprowadzony w niektórych przepisach materialnych – w prawie budowlanym, prawie ochrony środowiska czy też ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
Oczywiście zakres zmian zaproponowanych w projekcie jest znacznie szerszy – obejmuje m.in. wprowadzenie umów administracyjnych, postępowania uproszczonego czy istotnych przeobrażeń w systemie kar. Niestety nawet pomimo bardzo dużego spektrum nowych rozwiązań trudno oczekiwać, aby pozwoliły one przezwyciężyć zasadnicze dysfunkcje administracji. Dlaczego? Bez nowego Kpa nowoczesne rozwiązania nie tylko nie będą efektywnie funkcjonować, ale mogą wręcz doprowadzić do pogorszenia faktycznej sytuacji strony w postępowaniu administracyjnym. To zaś może umocnić bariery, na usunięciu których zależy MR.
, będący częścią pakietu ułatwień dla przedsiębiorców „100 zmian dla firm”. Zmiany w Kpa są niezbędne i wiele propozycji ministerstwa należy ocenić pozytywnie.){kind=link}