Odpowiedzialność członka zarządu

Przez

11 sierpnia 2010

Jednym z istotnych problemów powstających na tle odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wpływ cofnięcia wniosku o ogłoszeniu upadłości na tę odpowiedzialność. Problem ten jest jednocześnie trudny wobec braku adekwatnego orzecznictwa, bowiem cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości następuje bez możliwości wydania orzeczenia przez sąd rozpoznający sprawę.

Dopuszczalność

Niewątpliwym jest, że cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości jest dopuszczalne. Ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze, dalej jako Prawo upadłościowe zawiera w art. 32 § 2 wzmiankę, że „jeżeli wierzyciel cofnął wniosek o ogłoszenie upadłości po wykonaniu przez dłużnika zobowiązań (…) kosztami sądowymi obciąża się dłużnika”.

Pomimo, że ustawodawca wprost nie przyznaje analogicznego uprawnienia dłużnikowi, naszym zdaniem można wywieść taką kompetencję z art. 35 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym „w sprawach nieregulowanych w ustawie (…) stosuje się odpowiednio przepisy księgi pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego (…)”. Oznacza to, że na podstawie odpowiedniego stosowania art. 203 Kodeksu postępowania cywilnego, dalej jako k.p.c., – dotyczącego cofnięcia pozwu – możliwe będzie cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Skoro cofnięcie wniosku jest możliwe, konieczne jest rozważenie czy istnieją jakieś ramy czasowe ograniczające możliwość wykonania tego uprawnienia.

Moment cofnięcia

W literaturze przedmiotu pojawił się pogląd, że po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości cofnięcie wniosku nie jest możliwe, choćby postanowienie to nie stało się jeszcze prawomocne.

Jeżeli jednak sąd zarządził wysłuchanie zainteresowanych – w celu wyjaśnienia czy istnieją okoliczności uzasadniające ogłoszenie upadłości – to zgodnie z poglądem doktryny już od tej chwili cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości, bez uprzedniej zgody wierzyciela, jest niedopuszczalne. Jeżeli bowiem został już złożony wniosek o ogłoszenie upadłości, to wierzyciel ma interes w tym, aby upadłość ogłoszono i dlatego należy mu przyznać na podstawie analogii z art. 203 k.p.c. prawo do sprzeciwu co uniemożliwiłoby skuteczne cofnięcie wniosku.

Powyższy pogląd jest trafny, choć konieczne jest poczynienie do niego pewnych zastrzeżeń. Przede wszystkim zgodnie z art. 20 Prawa upadłościowego w stosunku do osób prawnych, czyli m.in. spółek kapitałowych, wniosek może zgłosić każdy kto ma prawo je reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Oznacza to, że jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości złożył zarząd zgodnie z zasadą reprezentacji, czy też członek zarządu samodzielnie – niezależnie, a nawet wbrew istniejącej zasadzie reprezentacji w spółce – to podmiotem, który złożył wniosek jest spółka.

Powstaje więc pytanie czy spółka reprezentowana już przez innych członków zarządu może skutecznie cofnąć wniosek? Cofnięcie wniosku o ogłoszenie upadłości implikuje przecież, że wniosek uważa się za niebyły, czyli niejako „odradza się” odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 Kodeksu spółek handlowych, dalej jako Kodeks, zgodnie z którym w przypadku w którym egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna członkowie zarządu ponoszą wobec wierzyciela spółki nieograniczoną osobistą odpowiedzialność.

Kto może działać za upadającego

Możliwe jest w tym zakresie przyjęcie dwóch rozwiązań: pierwszego zgodnie z którym do cofnięcia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawnione są wyłącznie te osoby, które ów wniosek w imieniu spółki złożyły.

Alternatywą dla tego rozwiązania jest uznanie, że uprawniona do cofnięcia wniosku jest spółka, której ów wniosek dotyczy, bez względu na fakt czy dokonują tego w jej imieniu te same osoby, które złożyły wniosek, czy też nie. Tym niemiej w stosunku do osób które ten wniosek złożyły jego cofnięcie nie powoduje „odrodzenia” ich odpowiedzialności na mocy art. 299 Kodeksu. Oczywiście tezę tę stawiamy przy założeniu, że wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony we właściwym czasie.

W naszym przekonaniu drugi z przedstawionych powyżej poglądów jest trafny, ponieważ przede wszystkim umożliwia on ochronę słusznych interesów zarówno członków zarządu jak i spółki. Z jednej bowiem strony, ci członkowie zarządu którzy wykazali należytą staranność w spełnieniu nałożonych na nich obowiązków i złożyli we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości w sposób skuteczny mogą uwolnić się od odpowiedzialności z art. 299 Kodeksu niezależnie od tego czy wniosek został cofnięty czy też nie.

Ponadto rozwiązanie to chroni również spółkę, która w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości pomimo nieistnienia ku temu przesłanek, ma możliwość podjęcia odpowiednich działań zmierzających do ochrony jej interesów.

Wreszcie przyjęcie tego poglądu umożliwia uniknięcie dylematu pojawiającego się przy pierwszej koncepcji, a mianowicie legitymacji osoby cofającej wniosek. Należy bowiem zauważyć, że członek zarządu składając wniosek o ogłoszenie upadłości działa w imieniu spółki, natomiast cofając wniosek – w sytuacji w której nie zasiada już w zarządzie spółki – ma w stosunku do spółki status osoby trzeciej. Naszym zdaniem nie istnieją argumenty uzasadniające przyznanie osobom trzecim, zupełnie nie związanym ze spółką, kompetencji umożliwiającej tak głęboką ingerencję w jej interes.

Podsumowanie

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że podmiotem uprawnionym do cofnięcia wniosku o ogłoszenie upadłości jest wyłącznie spółka w imieniu której występują jej urzędujący członkowie zarządu, jednakże cofnięcie to nie powoduje „odrodzenia” odpowiedzialności członków zarządu z art. 299 Kodeksu, bez względu na okoliczność czy wniosek został cofnięty bez czy też za zgodą wierzycieli.