W dzisiejszych czasach rynek stwarza bardzo dużo możliwości pozyskiwania dodatkowych źródeł finansowania. Są to nie tylko produkty bankowe, ale również cały wachlarz instrumentów oferowanych przez rynek kapitałowy. Dlaczego obligacje zasługują w tym procesie na trochę więcej uwagi?
Sama definicja pojęcia „obligacja” jest zawiłym zlepkiem słów, który nie dla każdego może być zrozumiały za pierwszym jego przeczytaniem. Przywołując definicję, obligacją (z ang. bond) nazywa się papier wartościowy, który posiada wierzytelność, co oznacza nic innego jak powstanie zobowiązania dłużnego emitenta wobec jej właściciela na określoną sumę wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach.
Instrument finansowy jakim są obligacje, ma to do siebie, że od momentu emisji do momentu ich wykupu wielokrotnie może zmienić właściciela, dlatego też wierzycielem emitenta obligacji nie jest ta osoba, która pierwsza pożyczyła mu kapitał, ale każdy następny posiadacz obligacji – obligatariusz. Ponadto, obligacje, podobnie zresztą jak akcje, mogą być emitowane jako papier na okaziciela i w tej formie nie ma on żadnych ograniczeń co do ich zbywalności. Na rynku kapitałowym występują również obligacje imienne, w stosunku do których emitent ma możliwość wprowadzenia ewentualnych ograniczeń lub zakazu zbywalności.
Z punktu widzenia emitenta, obligacje są bardzo korzystnym i ciekawym instrumentem, które może służyć jako narzędzie pozyskania dodatkowego kapitału. Na korzyść omawianych papierów wartościowych przemawia ich charakter – obligację można potraktować jako średnio- lub długoterminowy poza bankowy fundusz. W tym przypadku można śmiało mówić o zewnętrznym źródle finansowania jako alternatywie dla pozyskiwania kapitału poprzez emisje akcji czy z wykorzystaniem kredytu bankowego. W starciu z akcjami, obligacje uważane są za tańsze źródło finansowania działalności spółki, a to przez to, że odsetki z tytułu oprocentowania płacone obligatariuszom, jako koszty finansowe, odpisywane są od podstawy opodatkowania wyniku przedsiębiorstwa podatkiem dochodowym. W praktyce oznacza to, że koszt kapitału pozyskanego z emisji obligacji jest niższy od kosztu kapitału otrzymanego z emisji akcji, w odniesieniu do których nie stosuje się takiego odpisu. Niższy koszt obligacji wynika również z faktu, że są one instrumentem mniej ryzykownym niż akcje.
Istota obligacji bierze się również z jej elementów składowych. Każda obligacja posiada wartość nominalną, która przypisywana jest każdej pojedynczej obligacji danej emisji i jest jednakową kwotą pieniężną. Kwota ta, zazwyczaj zaokrąglona suma, oznacza wielkość pożyczki, jaka została udzielona emitentowi, z tytułu nabycia danej obligacji oraz jest ona niezmienna w całym okresie do wykupu obligacji. Po tym terminie emitent zobowiązany jest spłacić obligację według wspomnianej wartości nominalnej. Co więcej, obligacje znajdujące się w obrocie giełdowym, czyli na rynku wtórnym, posiadają cenę rynkową, która ustala się w wyniku gry siły podaży i popytu.
Omawiane papiery wartościowe posiadają również inną zaletę: emitent obligacji ma możliwość wpisania w warunki emisji klauzuli o ich przedterminowym wykupie. Taki zapis pozwala emitentowi instrumentu na jego wykup według zapisanych warunków przed upływem pierwotnego okresu zapadalności, czyli okresem, na który obligacja została wyemitowana. Skorzystanie z takiej klauzuli jest szczególnie korzystne dla emitenta obligacji średnio- lub długoterminowych w przypadku, gdy maleją wartości rynkowych stóp procentowych. Dzięki temu, emitent stwarza sobie szansę na wyemitowanie niżej oprocentowanych obligacji, by za uzyskane z tej operacji środki przed terminem wykupić wyemitowane wcześniej obligacje, które posiadają wyższe oprocentowanie.
Ponadto, dzięki obligacjom emitent ma możliwość, na okres do wykupu, zaciągnąć dług u wielu wierzycieli w tym samym czasie. Dla wierzycieli z kolei jest to papier wartościowy postrzegany jako lokata kapitału, która obciążona jest niższym niż np. akcje stopniem ryzyka. Od strony inwestora obligacje są atrakcyjnym źródłem lokowania kapitału z uwagi na otrzymywany z góry, określony dochód, który dodatkowo nie jest uzależniony od wyników finansowych spółki emitującej oraz od korzyści jakie odniósł on dzięki pozyskanemu kapitałowi. Z tego względu, bardzo często można się spotkać z określeniem, że obligacje są papierami wartościowymi przynoszącymi stały dochód.
Warto też dodać, że jeżeli emitentem obligacji jest spółka dobrze znana na rynku, która jest wiarygodna, z jasną sytuacją finansową i ugruntowaną pozycją na rynku, to emisja obligacji jest tańsza. Wynika to z faktu, że emitent może wypuścić na rynek tzw. obligacje niezabezpieczone (debenture bonds), które nie zawierają kosztów związanych z wyceną zabezpieczającego je majątku, wpisami notarialnymi, otrzymanymi gwarancjami itp.
Jak widać, obligacje są instrumentem finansowym, który daje jej emitentowi dużo alternatyw i możliwości dobrania warunków emisji, co zwiększa ich atrakcyjność jako źródeł pozyskiwania kapitału. Ponadto na rynku występuje cała gama odmian obligacji, które mogą być emitowane według aktualnego zapotrzebowania na kapitał oraz warunków jakie posiada emitent. Przy finansowaniu działalności czy projektu z wykorzystaniem obligacji, istnieje możliwość ustalenia i dostosowania szeregu czynników: odsetek, terminów czy zabezpieczeń, które dodatkowo determinują fakt, że jest to elastyczny instrument finansowania.
Agnieszka Solecka
