Doprecyzowanie uprawnień dochodzeniowych Urzędu, ściślejsza współpraca organów antymonopolowych, zmiany w zakresie kar finansowych czy programie łagodzenia kar leniency.
To tylko niektóre propozycje zmian w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przyjęcie tych rozwiązań jest związane z implementacją unijnej dyrektywy ECN+.
Nowe przepisy będą tematem konferencji online organizowanej 2 marca przez UOKiK i Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych UW.
Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów związana jest z implementacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1 z 11 grudnia 2018 r. mającej na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich dodatkowych uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego (Dyrektywa ECN+). Unijne przepisy zakładają ujednolicenie kompetencji krajowych urzędów ochrony konkurencji i wyposażenie ich w najważniejsze instrumenty proceduralne służące skutecznemu wykrywaniu naruszeń prawa antymonopolowego – zarówno na szczeblu europejskim jak i na rynkach krajowych.
– Część założeń dyrektywy ECN+ jest już obecna w polskim prawie, jednak niektóre obszary wymagają dostosowania i doprecyzowania. Nowelizacja ustawy z jednej strony wzmacnia kompetencje organu antymonopolowego, z drugiej zwiększa poziom ochrony stron postępowania, czyli przedsiębiorców i osób fizycznych – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.
Leniency
Ważne zmiany dotyczą programu łagodzenia kar leniency. Jedną z nich ma być wyłączenie lub złagodzenie odpowiedzialności karnej dla osób fizycznych działających na rzecz przedsiębiorcy, który skorzystał z tego programu. Pozwoli to na skuteczniejszą walkę ze zmowami przetargowymi. Obecnie udział w nich jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności, co może zniechęcać do przyznania się do udziału w niedozwolonym porozumieniu przed Prezesem UOKiK.
Kontrole i przeszukania
Dyrektywa, a w ślad za nią nowelizacja ustawy, wprowadza zmiany dotyczące przeszukań. Część z nich ma na celu doprecyzowanie przepisów. Przykładem jest możliwość przeszukania lokali mieszkalnych. To uprawnienie przysługuje Prezesowi UOKiK już ponad 20 lat.
Mogą one odbywać się, podobnie jak w przypadku przeszukań w siedzibach przedsiębiorcy, jedynie za zgodą sądu. Zmiany zaproponowane w projekcie ustawy polegają na doprecyzowaniu, że czynności te przeprowadzane są wspólnie przez funkcjonariuszy Policji i pracowników Urzędu – w tej chwili przepis mówi o przeszukaniu prowadzonym przez Policję, w którym może być obecny pracownik UOKiK.
Kary pieniężne
Zmieni się również sposób nakładania kar pieniężnych na przedsiębiorców, którzy nie współpracują z Prezesem UOKiK na etapie gromadzenia materiału dowodowego lub też przekazują nieprawdziwe informacje oraz dopuszczają się naruszeń związanych z kontrolą i przeszukaniem. Dotychczas za te praktyki groziła sankcja do równowartości 50 mln euro. Po zmianie ustawy ma to być kara do 3 proc. obrotu w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Zmiana jest spowodowana wymogami dyrektywy, która nakazuje, aby sankcje pieniężne za te konkretne naruszenia były nakładane proporcjonalnie do światowego, całkowitego obrotu przedsiębiorstw.
Dyrektywa wprowadza również okresowe kary pieniężne. Zgodnie z projektem ustawy mają one wynosić do 5 proc. dziennego obrotu przedsiębiorcy w roku poprzedzającym ich nałożenie. Projekt ustawy zakłada, że sankcje te będą groziły m.in. za każdy dzień zwłoki w wykonaniu decyzji Prezesa UOKiK lub związanych z nimi wyroków sądowych.
Obowiązek przekazywania informacji
Implementacja dyrektywy zakłada również, że każdy ma obowiązek przekazywania Prezesowi UOKiK żądanych informacji lub dokumentów. W tej chwili zobligowani do tego są jedynie przedsiębiorcy lub ich związki. Projekt nowelizacji przepisów przewiduje otwarty katalog podmiotów, które mogą być adresatami żądania Prezesa Urzędu.
Co istotne, rozszerzeniu podmiotów zobligowanych do przekazania informacji towarzyszy zapewnienie osobom fizycznym prawa do odmowy przekazania informacji i dokumentów w przypadku, gdyby naraziło to je na odpowiedzialność karną (wolność od samooskarżania).
Współpraca międzynarodowa
Dyrektywa ECN+ umożliwi skuteczniejszą współpracę pomiędzy krajowymi urzędami. W ślad za nią, zmiany w ustawie zakładają m.in. pomoc Prezesa UOKiK przy prowadzeniu postepowań przez organy antymonopolowe innych państw członkowskich UE. Będzie on mógł np. wezwać świadka lub w uzasadnionych przypadkach wystąpić o przesłuchanie go przez sąd w sprawie prowadzonej w innym kraju. Organy ochrony konkurencji w innych państwach będą mogły sprawdzać wykonanie decyzji Prezesa UOKiK na ich terenie, podobnie polski urząd, na wniosek swojego odpowiednika z innego kraju, będzie mógł zweryfikować wykonanie jego rozstrzygnięcia.
– Bardzo istotna będzie również współpraca przy egzekwowaniu kar pieniężnych. W tej chwili napotykamy trudności w ściąganiu kar finansowych od podmiotów, które nie mają siedziby na terenie Polski lub nie posiadają w naszym kraju wystarczających aktywów. Dzięki implementacji dyrektywy ECN+ i nowelizacji polskich przepisów jeszcze łatwiejsza będzie egzekucja kar od podmiotów zarejestrowanych w Państwach Członkowskich UE – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.
Zwiększenie niezależności
Jednym z założeń dyrektywy jest również zwiększenie niezależności osób pełniących funkcję organów antymonopolowych, zarówno w zakresie jasno określonych kryteriów ich powołania i odwołania, jak i sposobu sprawowania tej funkcji.
W tym celu nowelizacja ustawy zakłada wprowadzenia kadencyjności Prezesa UOKiK, który będzie wybierany na 5 lat. Odwołanie organu będzie możliwe jedynie w ściśle określonych przypadkach. Będzie to np. skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, utrata praw publicznych lub polskiego obywatelstwa. Kryteria odwoływania zbliżone są tym samym do tych, które występują w przypadku innych krajowych regulatorów rynku, np. Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.
Nie zmieni się natomiast sposób wyboru szefa UOKiK. Tak jak dotychczas będzie on wybierany w otwartym i konkurencyjnym naborze przez Prezesa Rady Ministrów.
– Choć kadencyjność Prezesa UOKiK wynika z konieczności implementacji dyrektywy ECN+, jest to postulat wysuwany od lat przez środowiska naukowe i prawnicze związane z ochroną konkurencji i konsumentów. Takie rozwiązanie z powodzeniem funkcjonuje już w wielu krajach europejskich i pozwala na prowadzenie spójnych i długofalowych działań w obszarze ochrony konkurencji i konsumentów, zwiększając poziom ich efektywności – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.
Konferencja UOKiK
Projekt nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów znajduje się obecnie w uzgodnieniach międzyresortowych, opiniowaniu i konsultacjach publicznych. Implementacja dyrektywy ECN+ i zmiana przepisów antymonopolowych będą tematem międzynarodowej konferencji online organizowanej 2 marca przez UOKiK razem z Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych UW. Zaproszeni eksperci prawa antymonopolowego omówią m.in. kwestię zapewnienia niezależności krajowemu organowi ochrony konkurencji, zmiany w programie łagodzenia kar leniency, nowe zasady nakładania sankcji oraz stosowania uprawnień dochodzeniowych. Przedmiotem dyskusji będą również rozwiązania służące skuteczniejszemu stosowaniu unijnego prawa konkurencji w ramach współpracy krajowych organów ds. konkurencji państw członkowskich UE. Gościem specjalnym konferencji będzie profesor William E. Kovacic z Uniwersytetu Georga Waszyngtona oraz Anna Vernet, kierująca wydziałem odpowiedzialnym za kwestie ECN+ w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej.
Źródło: UOKiK
