Autorskie prawa osobiste
Jeśli chodzi o rodzaje praw autorskich, mamy do czynienia między innymi z autorskimi prawami osobistymi – pozwalają one zaznaczyć więź twórcy z jego dziełem, podkreślić to, że dzieło pochodzi właśnie od niego. Wśród autorskich praw osobistych wyróżnić możemy przede wszystkim prawo do autorstwa, do zachowania integralności utworu oraz do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności. Są one niezbywalne i bezterminowe. Możliwe jest natomiast zawarcie w umowie klauzuli, na mocy której twórca utworu zobowiąże się do niewykonywania osobistych praw autorskich wobec kontrahentów podmiotu, z którym zawiera umowę. W innym wypadku z punktu widzenia nabywcy praw bezcelowe byłoby przenoszenie praw autorskich.
Co dzięki prawom osobistym zyskuje autor? Przede wszystkim, chronią go one w kontekście plagiatu – podpisanie się przez inną osobę niż autor pod dziełem, naruszałoby prawa osobiste. Ponadto, twórca może, jeśli chce – pozostać anonimowy, albo udostępnić swój utwór pod pseudonimem. Jeśli chodzi o integralność utworu, to pozwala ona autorowi na to, aby forma i treść jego dzieła nie zostały naruszone. Oczywiście zmiana formy jest możliwa, ale tylko za zgodą autora. Ma on też tu prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Istotnym prawem jest też możliwość zadecydowania o tym kiedy utwór po raz pierwszy zostanie upubliczniony. Co ważne, nawet jeśli autor postanowi o tym, aby dzieło nie ujrzało światła dziennego – i tak jest ono chronione osobistymi prawami autorskimi.
Autorskie prawa majątkowe
Innym rodzajem praw autorskich są prawa majątkowe. Zgodnie z przepisami, twórca ma co istotne – wyłączne prawo nie tylko do korzystania z utworu, ale również do rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji i do otrzymywania wynagrodzenia za korzystanie z utworu przez inne osoby. W związku z tym, twórca może sprzedać swój utwór, odpłatnie go udostępniać, czerpać korzyści z jego wykonywania. Prawa majątkowe różnią się więc od praw osobistych tym, że są zbywalne. Co więcej – nie są też one bezterminowe. Wygasają w 70 lat od śmierci autora utworu lub daty pierwszego rozpowszechnienia utworu dla dzieł anonimowych, co tłumaczy dlaczego czasem na przykład wydaje się wręcz masowo pewne książki lub też dlaczego nie ma problemu z wykonywaniem utworów kompozytorów takich jak Mozart lub Bach. Sprzedaż praw oznacza definitywne przeniesienie praw autorskich, twórca pozbywa się wówczas praw do dalszej jego sprzedaży, czy udzielenia licencji. Sprzedaż utworu odbywa się na podstawie umowy przeniesienia majątkowych praw autorskich. Licencja daje prawo do korzystania z utworu, dając twórcy w zależności od tego czy jest wyłączna czy niewyłączna – prawo do zawierania umów licencji z innymi podmiotami i pobierania z tego tytułu wynagrodzenia. Warto tu korzystać z usług podmiotów takich jak na przykład Kancelaria HWW Hewelt Wojnowski Lindner i Wspólnicy. Prawnicy zatrudnieni w HWW mogą pomóc sporządzić dokumenty w taki sposób, aby nie budziły one wątpliwości.
Inne prawa
Warto też zaznaczyć tu istnienie praw pokrewnych. Służą one ochronie np. wykonań artystycznych utworów lub dzieł sztuki ludowej. Znaczenia nie ma tu sposób wyrażenia. Z kolei prawa zależne przysługują na przykład tłumaczom czy twórcom opracowań utworów, które są odrębne od pierwotnego dzieła, jednakże rzeczone prawa powstają niejako w odniesieniu do niego. Warto zawsze w każdej umowie udzielać zezwolenia na wykonywanie praw zależnych. Przeniesienie majątkowych praw autorskich do utworu bez zezwolenia na wykonywanie praw zależnych do niego uniemożliwia rozporządzanie i korzystanie z opracowania tego utworu. Dobrym przykładem są tu tłumaczenia poezji. Nie sposób odmówić Barańczakowi twórczej ingerencji w dzieła Szekspira, jednak będzie mu przysługiwało prawo zależne, a nie – autorskie osobiste.
