Ochronę praw autora do dysponowania utworem zapewnia ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wyjaśniono w niej, na jakiej podstawie i w jakim zakresie utwór może być wykorzystywany przez osoby trzecie. Jednocześnie w rozdziale 14 wymienionej ustawy wskazano działania uznane za łamanie praw autorskich i przewidziano kary za postępowanie niezgodne z obowiązującymi przepisami.
Zgodnie ustawą za łamanie praw autorskich uznaje się wykorzystywanie cudzego utworu przy braku formalnych podstaw do takiego działania. W przypadku zaistnienia sytuacji autor może dochodzić swoich praw, a osoba wykorzystująca cudzy utwór musi liczyć się z odpowiedzialnością karną.
Prawo autorskie w Profinfo.pl, internetowej księgarni prawniczej, zostało poddane analizie w wielu specjalistycznych publikacjach. Omówiono w nich najważniejsze zagadnienia z zakresu własności intelektualnej na gruncie kultury, sztuki, prasy, jak również Internetu.
Łamanie praw autorskich
Najbardziej znanym przejawem łamania praw autorskich jest plagiat, którego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „plagiatus”, co oznacza „skradziony”. Tym samym za plagiat uznaje się przywłaszczenie cudzego utworu w całości bądź w części, co jest równoznaczne z bezprawnym jego wykorzystywaniem.
Naruszenie praw autorskich następuje w sytuacji:
• podawania siebie jako autora cudzego utworu,
• rozpowszechniania utworu bez zgody twórcy,
• ujawnienia utworu wbrew wiedzy i decyzji autora.
Oprócz działań uznawanych za plagiat, o naruszeniu praw autorskich można mówić w przypadku tzw. ghostwritingu, kiedy to właściwy autor utworu nie zostaje ujawniony, a jego nazwisko jest pominięte w publikacji. Postępowaniem niezgodnym z prawem autorskim jest również zjawisko guest authorship, polegające na uwzględnianiu przy publikacji nazwiska osoby, która nie miała żadnego wkładu w przygotowanie utworu.
Prawa i konsekwencje
Zgodnie z ustawą twórca może domagać się zaprzestania wykorzystywania swego utworu przez osobę, która dopuściła się tego bezprawnie. Ponadto może wystąpić z żądaniem usunięcia wszystkich skutków wynikających z naruszenia praw autorskich. Oznacza to, że osoba bezprawnie wykorzystująca utwór nie tylko musi zaniechać dalszych działań, ale też usunąć powstałe w ich wyniku materiały. Autorowi przysługuje też rekompensata pieniężna w wysokości dwukrotnego lub trzykrotnego wynagrodzenia, jakie otrzymałby za podobne, ale zgodne z prawem wykorzystanie utworu.
W rozdziale 14 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych określono rodzaje kar przewidzianych za naruszenie praw autorskich. Jedną z nich jest grzywna, o którą może ubiegać się autor, jako rekompensatę za poniesione straty majątkowe. Drugą stanowi kara pozbawienia wolności do lat dwóch, a nawet pięciu, jeśli osoba łamiąca prawo autorskie czerpała zyski ze swej działalności.
