Czy to w ogóle możliwe, aby właściciele firmy lub osoby za nią odpowiedzialne działały na jej szkodę? Wydaje się, że nie, a jednak zdarzają się takie przypadki. Czym jest działanie na szkodę spółki i w jakich sytuacjach osoby zajmujące się sprawami majątkowymi firmy mogą podlegać karze pozbawienia wolności nawet do 10 lat?
Otóż zacznijmy od tego, że wbrew obiegowej opinii członkowie zarządu spółki są za nią odpowiedzialni i podlegają zarówno odpowiedzialności cywilnej jak i karnej za swoje działania. Jeżeli wspólnik spółki jest równocześnie w jej zarządzie, status wspólnika nie zwalnia go z odpowiedzialności. Osoby zarządzające majątkiem firmy co do zasady absolutnie nie powinny podejmować działań, które mogą w jakikolwiek sposób narazić firmę na szkodę. Prowadzenie działalności gospodarczej w obecnych czasach bardzo często wiąże się z podejmowaniem ryzykownych decyzji. Co ważne, decyzje te jednak powinny się mieścić w granicach dozwolonego ryzyka, (jak mówi na przykład Sąd Najwyższy w wyroku z 17 maja 2016 r., sygn. akt II UK 246/15) i nie mogą być podejmowane ze świadomością działania na szkodę firmy. Ważne jest też to, że przepisów, o których mowa poniżej, nie stosuje się w żadnym przypadku do osób, które tylko wykonywały określone polecenia przełożonych w ramach wszelkiego rodzaju umów świadczenia pracy.
Przykłady działania na szkodę spółki
Działaniem na szkodę spółki może być przekroczenie uprawnień i tym samym sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zaniechanie działania, na przykład nie ogłoszenie upadłości, podawanie nieprawdziwych danych oraz sytuacje, w których strata obejmuje nie tylko zmniejszenie aktywów ale również utracony zysk, jaki firma mogłaby wypracować, gdyby nie określone decyzje. Firma może więc stracić na przykład na zawarciu niekorzystnego kontraktu, ale również w sytuacji, kiedy korzystny dla niej kontrakt nie zostanie podpisany.
Art. 585 KSH i jego konsekwencje
Kodeks spółek handlowych reguluje dość szczegółowo w swoich przepisach od art. 586 do art. 595 sytuacje, które podlegają karze grzywny lub karze pozbawienia wolności. Dodatkowo działanie na szkodę spółki jest również zawarte w art. 296 Kodeksu Karnego, który został poprawiony po uchyleniu art. 585 KSH. W tym przypadku jest to traktowane jako przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu i nadużycie zaufania i podlega sankcjom znacznie wyższym niż te wynikające z KSH. Par. 1 art.. 296 KK mówi, że „kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Co oznacza znaczna szkoda majątkowa? Art. 115 KK mówi, że „mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza dwustukrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia, a mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza tysiąckrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia”. Do tego też stosuje się określenia „znaczna szkoda” i „szkoda wielkich rozmiarów”. W tym drugim przypadku kara dla osoby skazanej może wynieść nawet 10 lat pozbawienia wolności. Czyli im większa szkoda, tym większa odpowiedzialność i wyższa kara. W Kodeksie spółek handlowych sankcje są znacznie niższe niż te, wynikające z kodeksu karnego.
Możliwe kary za działania na szkodę spółki
Karze podlegają zarówno osoby, które działały umyślnie, jak i nieumyślne. Przestępstwo umyślne oznacza, że sprawca chciał je popełnić, a nieumyślne, że nie chciał go popełnić, ale mógł je przewidzieć lub też nie zachował należytej ostrożności podczas sprawowania swojej funkcji. W tym drugim przypadku osoba odpowiedzialna za majątek firmy również podlega karze pozbawienia wolności do roku według Kodeksu spółek handlowych i do lat 3 zgodnie z Kodeksem karnym.
Wniosek o ściganie przestępstwa w wyżej wymienionych przypadkach następuje na wniosek pokrzywdzonego. Natomiast, jeżeli oskarżony lub oskarżeni przed wszczęciem postępowania dobrowolnie i w całości naprawili szkodę, to nie będą podlegali karze.
Co ciekawe, statystyki policyjne mówią, że od 2011 do 2014 roku liczba przestępstw stwierdzonych w stosunku do wszczętych postępować stanowiła 22-25%, w roku 2015 była rzeczywiście wysoka – na poziomie 43 %, ale już w 2016 roku na 526 wszczętych postępowań tylko w 65 przypadkach stwierdzono popełnienie przestępstwa zgodnie z art. 296 par.1-4.
