Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zwolnione od podatku od nieruchomości są grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.
Zwolnienie to dotyczy przedmiotów opodatkowania mających wartość zabytkową, która potwierdzona została stosownym wpisem do rejestru zabytków, a jednocześnie nie zostały zajęte na działalność gospodarczą. Co do zasady przedmioty opodatkowania zajęte na taką działalność nie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Wskazać należy, że dla wprowadzenia dodatkowego ustawowego zwolnienia z podatku od nieruchomości odrestaurowanych zabytków, mających zarówno komercyjne, jak i publiczne funkcje, niezbędne byłoby zapewnienie jego zgodności z warunkami udzielania pomocy publicznej podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Jednocześnie w art. 7 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wskazano, że rada gminy, w drodze uchwały, może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe, w stosunku do gruntów czy budynków znajdujących się na jej obszarze. Lokalne zwolnienie z opodatkowania również musi spełniać wymogi dotyczące pomocy publicznej, w zakresie przedmiotów opodatkowania związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W tym stanie prawnym, wprowadzenie kolejnego zwolnienia z opodatkowania podatkiem od nieruchomości, w stosunku do odrestaurowanych zabytków, nie jest przewidywane.
Udzielenie dotacji
Zasady finansowania opieki nad zabytkami regulują przepisy rozdziału 7. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z nimi, osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna, będąca właścicielem bądź posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadająca taki zabytek w trwałym zarządzie, może ubiegać się o udzielenie dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku. Dotacja może być udzielona na dofinansowanie:
1.nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, ustalonych na podstawie kosztorysu zatwierdzonego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, które zostaną przeprowadzone w roku złożenia przez wnioskodawcę wniosku o udzielenie dotacji lub w roku następującym po roku złożenia tego wniosku;
2.nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, które zostały przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia przez wnioskodawcę wniosku o udzielenie dotacji (w tym przypadku wiosek o udzielenie dotacji składa się po przeprowadzeniu wszystkich prac lub robót przy zabytku wpisanym do rejestru, określonych w pozwoleniu wydanym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków).
Dotacja może być udzielona w wysokości do 50 proc. nakładów koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Jeżeli zabytek wpisany do rejestru posiada wyjątkową wartość historyczną, artystyczną lub naukową albo wymaga przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych, dotacja może być udzielona w wysokości do 100 proc. nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót. Jeżeli stan zachowania zabytku wpisanego do rejestru wymaga niezwłocznego podjęcia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku, dotacja może być również udzielona do wysokości 100 proc. nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót.
Dotacja na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru może być udzielona przez:
1.ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ze środków finansowych z części budżetu państwa „Kultura i Ochrona Dziedzictwa Narodowego”;
2. wojewódzkiego konserwatora zabytków ze środków finansowych z budżetu państwa w części, której dysponentem jest wojewoda.
W trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru może być także udzielona przez organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane może być udzielona w wysokości do 100 proc. nakładów koniecznych na wykonanie przez wnioskodawcę ww. prac przy zabytku wpisanym do rejestru.
Jednocześnie, jak stanowi § 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane, przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. Nr 112, poz. 940), prace, na których przeprowadzenie udzielono dotacji, mogą być ponownie dofinansowane, jeżeli zaistnieje potrzeba ich przeprowadzenia, po upływie 10 lat od roku udzielenia dotacji.
Zwolnienia w podatku dochodowym
Odnosząc powyższe unormowania do przepisów ustaw o podatkach dochodowych, należy zauważyć, iż na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 129 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od tego podatku są dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Dotacje otrzymane z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem dopłat do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach, korzystają również ze zwolnienia w podatku dochodowym od osób prawnych, o czym stanowi art. 17 ust. 1 pkt 47 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W sytuacji zatem, gdy podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych lub podatnik podatku dochodowego od osób prawnych, stosownie do przepisów ustawy o ochronie zabytków, otrzyma dotację celową na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku, ze środków budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, ww. pomoc finansowa korzysta ze zwolnienia od podatków dochodowych. Dodatkowo, na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 o podatku dochodowym od osób prawnych, wolne od podatku są dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele. W sytuacji zatem, gdy fundacja, stowarzyszenie lub komitet społeczny, których celem statutowym jest m.in. działalność kulturalna, do której można zakwalifikować opiekę nad zabytkami, osiągane przez siebie dochody przeznaczą na odbudowę zniszczonego zabytku, wówczas korzystać one będą ze zwolnienia, o którym mowa wyżej. Ponadto organizacje pożytku publicznego, których działalność polega na ochronie dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, korzystają ze zwolnienia na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 6c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Mając powyższe na uwadze należy zauważyć, iż aktualnie nie są prowadzone prace mające na celu wprowadzenie w podatkach dochodowych odrębnego zwolnienia adresowanego do osób, które pragną podjąć się dzieła odbudowy zniszczonego zabytku. Obowiązujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zawierają już rozwiązania, które wspierają finansowo właścicieli oraz posiadaczy zabytku w ponoszeniu kosztów prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych z nimi związanych.
